Kittel Dampftriebwagen
Al sinds hij door Märklin werd aangekondigd in 2016 prijkte de Kittel DW (nr 88145) boven aan mijn lijstje. Een subliem model, maar wees voorzichtig met die details! In essentie is de Dampftriebwagen Trw een twee-assig rijtuig met 40 zitplaatsen. Aan de voorkant is hij breder. Dat is de zogenaamde Kittel-Kopf. Door de bredere cabine heeft de stoker-machinist door hele kleine zijraampjes ook zicht naar achteren.
Sprakeloos
Al sinds hij door Märklin werd aangekondigd in 2016 prijkte de Kittel DW boven aan mijn lijstje. Maar het duurde nog tot 2018 voor hij écht te koop was. De rode Dampfwagen was maar een blauwe maandag te koop en daarna niet meer. Overal heb ik gezocht, ik browsde het hele internet af, speurde op beurzen, wroette door winkels in Nederland en Duitsland, maar niks hoor. Het was opZ een zeldzaam collectors item.
Op de Modelbouwbeurs in Houten vroeg ik er in 2018 naar bij Gonard van Spoor-Z. "Daar is niet of zeer moeilijk aan te komen", sprak hij en dat zei hij recentelijk nog in 2020 toen ik tijdens een visite zijn exemplaar van dichtbij bewonderde. Weer thuis werd ik op zeker moment totaal verrast door mijn vrouw en was ik, ongewoon voor mij, wel veertig seconden sprakeloos! Want daar stond hij opeens voor me:
Märklins rode Kittel Dampftriebwagen, nr 88145. Het is om meer redenen een zeldzaam ding.
Voorbeeld
Rond de 19de eeuwwisseling werden lokaalsporen te duur. Zelfs de kortste rit vergde een machinist en een stoker. Men wilde besparen op die arbeid.
Al eind 1895 bestelde de Württembergse Spoorwegen K.W.St.E, een 'Dampfmotorwagen' voor éénmansbediening. Die kwam van de Societé Serpollet te Parijs. Deze nr 1 had een Serpollet buizenketel rechtop voorin die door een man kon worden bediend. Tussen 1899 en 1903 bouwde locfabriek Esslingen er nog zes in licentie met de nrs 2 /tm 7. De Serpollets waren wel zuinig maar hadden te weinig vermogen.
Ir. Eugen Kittel
In 1904 ontwierp Ir. Eugen Kittel (1859-1946) een staande ketel met meer vermogen wat te danken was aan de aanzienlijke oververhitter er bovenop. In de volgende vijf jaar leverde Esslingen daar negen van aan de K.W.St.E., de nrs 8 t/m14, 16 en 17. De ketels van de eerste zeven werden toen vervangen door Kittels superketel en de nr 1 werd nr 15.
Ook in buurland Baden zag men heil in Kittels concept. Men bestelde er in 1914 en 1915 acht die de nrs 1000 t/m 1007 kregen. Ze kregen een symmetrische ketel en een grotere wielbasis van 5,50m.
Deze acht en zes Württembergers werden tegen 1930 overgenomen door de DRG en ingedeeld als DT1 t/m DT14. Na WOII had de WDR er nog negen waarvan er in 1949 zeven werden uitgerangeerd.
De laatste twee DT1 en 8, bleven bij de DB in Baden-Württemberg voor de lijn Müllheim-Neuenburg en werden in maart 1954 afgedankt na een halve eeuw dienst! De DT6 kwam in 1949 bij de DR en werd in FrankfurtOder gesloopt in 1957. Ze reden ook nog bij de Franse SNCF en de Zwitserse SBB.
Model
Dat dit iets speciaals is valt al meteen op bij de verpakking. Dat is wel het bekende doosje met blister, maar daarin een tweedelig klikframe waarin het model is geharnast en omgeven met folie. Het kijkvenster in de doos biedt dus weinig voorpret. De verrassing is des te groter bij het uit pakken. Dit model is, zelfs voor Märklins niveau, bijzonder gedetailleerd. De schroefkoppeling, remslangen en treeplankjes lijken wel etswerk en doen denken aan een peperduur kleinseriemodel.
Maar let op! Er is ook een minnetje: Wees voorzichtig met die details, want ze zijn los aangezet en als ze er per ongeluk afvallen wat vrij snel gebeurt, is het een heksentoer om ze er weer aan te krijgen, want de steekgaatjes zijn erg klein en de trapjes verbuigen snel.
Maar ook details op het dak zoals het oog aan de oververhitter en de vele ragfijne armaturen zijn spectaculair. Hier stelt Märklin een nieuwe norm. Dat de open cabine niet is gedetailleerd is in dit geval geen gemis. Wel is de staande ketel globaal weergegeven, maar voor het rijden heeft detaillering te weinig visueel nut. 
Het drijfwerk is zeer verfijnd, maar wel bescheiden gehouden. Verder uitwerken zou de zaak onnodig kwetsbaar hebben gemaakt of ten koste gaan van de verfijning die zo goed past bij de opschriften. Zo is er bij voorbeeld het schild van Maschinenfabrik Esslingen.
Rijwerk
Helaas is de passagiersruimte niet doorzichtig, maar daarin bevindt zich een tamelijk luxe motortje dat bij lagere snelheden nog subliem regelbaar is. Bij 0,3 volt kruipt hij soms al ca 2 km/u opZ, maar dan moeten de rails zéér schoon zijn. Terecht stelt Trainini (mei 2018) dat met een pendelas achter de stroomafname beter zou zijn geweest, maar er zit ook een financiële grens aan een serieprodukt.
De laagste continu rijdbare snelheid is ca 22km/u op 2,5 volt. Bij 7-8 volt ligt zijn max. van 60km/u, want harder kon hij in werkelijkheid niet. OpZ wél! Met de trafo voluit scheurt hij ca 175km/u! Maar zelfs dan rijdt het model nog vrij geluidloos omdat er kunststof tandwielen zijn gebruikt. De Kittel heeft twee warmwitte leds die met de rijrichting wisselen, maar helaas geen sluitlicht, wat juist weer wel visueel nut heeft.
treinsamenstelling
Hoewel de Kittel een koppeling heeft kun je hem niet zien als locomotief. In een zeldzaam geval was hij als PmG met maximaal drie lichte wagens op pad. Op onrendabele zijlijntjes reed natuurlijk geen goederenloc dus hing men er soms één Goederenwagen G10 aan. Met nog een of twee lege wagens eraan was het volle vermogen van 59kW wel opgebruikt.
Slechts in geval van bijzondere drukte werd de stoomwagen uitgebreid met één rijtuig, zoals een groene donderbus. Zelfs met een rood rijtuig vormt de Kittel een charmant ensemble hoewel hij wat mij betreft in zijn eentje het meest pur sang is.
Voor recensie zie Trainini 2018-05
Boek Kittel Dampftriebwagen, Werner Wilhaus,
EK-Verlag (Eisenbahn-Kurier)
ISBN 978-3-88255-106-8